به نقل از «ایرنا»

ضرورت احیای سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی آب/نیازمند تغییر مدیریت آب هستیم

تاریخ انتشار: ۱ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۹۲۱۹۸

مهدی قربانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، افزود: مروری بر گذشته نشان می‌دهد زمانی سازمان‌های اجتماعی آب در مناطق کم‌آب کشور شکل گرفته بودند و در محتوای این سازمان‌های اجتماعی، نهادهای اجتماعی بدون دخالت دولت ایجاد شده و جامعه محلی این توانایی را در کشور داشت که اینها را شکل بدهد.

وی بر لزوم تغییر نگرش به موضوع مدیریت آب در ایران تأکید و خاطرنشان کرد: یادمان نرود که آب در ایران در مناطق روستایی، شکل‌دهنده روابط و شبکه‌های اجتماعی است و جایی که آب وجود داشته، کانون‌های جمعیت روستایی در ایران شکل‌گرفته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گفته این استاد دانشگاه، زمینه ارتباط عمیق بین آب و فضای اجتماعی در کشور وجود دارد؛ چراکه در قرن‌های گذشته این ارتباط شکل گرفته و با وجود تجارب ارزنده در این زمینه، امروز برای جوامع محلی نقشی در مدیریت منابع طبیعی و آب قائل نیستیم.

قربانی ادامه داد: باید سازوکار و بستر را طوری فراهم کنیم که جوامع و تشکل‌های محلی بتوانند نقش‌آفرینی مفید و کارایی در حوزه منابع طبیعی و آب در بخش‌های مختلف امور حکمرانی ایفا کنند و در این زمینه، دولت می‌تواند باتوجه‌به ظرفیت‌ها، طی فرایندی، بخشی از اجرای پروژه‌های منابع طبیعی را به جوامع محلی واگذار کند.

وی بیان کرد: بنابراین باید جوامع محلی را وارد سیاست اجتماعی‌سازی منابع طبیعی و محیط‌زیست کنیم و دولت نیز نظارت و مراقبت کند و نقش کنشگر حمایتی را برعهده بگیرد.

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه اساس حکمرانی منابع طبیعی و محیط‌زیست، شبکه‌ای از بازیگران است که سیاست‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست را تدوین می‌کردند و در اختیار مدیریت قرار می‌دهد، گفت: مدیریت منابع طبیعی بر اساس این بسته‌های سیاستی، برنامه‌های اجرایی را در این بخش پیگیری می‌کند.

قربانی با اشاره به پیشینه تاریخی مدیریت منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران به‌ویژه در عرصه‌های مشترک، ادامه داد: بررسی این پیشینه دو رویکرد را مطرح می‌کند؛ نخست اینکه برای جلوگیری از تخریب عرصه‌های منابع طبیعی، باید قدرت کنترل دولت را افزایش دهیم و یا اینکه دولت کنار برود و بخش خصوصی وارد عمل شود.

به گفته وی، تجارب نشان می‌دهد که هیچ‌کدام از این دو رویکرد تاکنون نتوانسته است چالش‌های عرصه‌های مشترک ازجمله آب را برطرف کند، اما هر کدام از اینها دو شیوه حکمرانی؛ شیوه حکمرانی بازاری در منابع طبیعی و محیط‌زیست و شیوه حکمرانی سلسله‌مراتبی فرمان و کنترل دولت‌محور را در دنیا مطرح کرد.

رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران ادامه داد: پس از طرح این دو شیوه، پژوهش‌های مختلفی انجام و ایده مدیریت مشارکتی (شبکه‌ای) مطرح شد، به‌این‌ترتیب که جوامع محلی که به‌عنوان یکی از ذی‌نفعان منابع طبیعی هستند، ظرفیت و توانایی‌هایی دارند که دولت‌ها باید این ظرفیت را برای مدیریت به کار گیرند و تجارب نشان می‌دهد آنجایی که جوامع محلی به کمک دولت‌ها در مدیریت منابع طبیعی و محیط‌زیست آمده‌اند، هزینه اجرای پروژه‌ها کاهش‌یافته است.

قربانی خاطرنشان کرد: این سه شیوه (شیوه‌های حکمرانی سلسله‌مراتبی، شبکه‌ای و بازاری) که به‌عنوان شیوه‌های حکمرانی در منابع طبیعی مطرح می‌شود، نشان می‌دهد که شیوه حکمرانی جزئی از عناصر ساختاری نظام حکمرانی است.

وی گفت: جزء دیگری در این نظام حکمرانی، در منابع طبیعی و محیط‌زیست به نام پرهیزانه‌های حکمرانی منابع طبیعی و محیط‌زیست و از شامل چهار دسته چندمرکزی، متمرکز هماهنگ، ناهماهنگ و چندوارگی شکل می‌گیرد که به عنوان مثال، هلند یکی از کشورهایی است که رژیم حکمرانی منابع آب آن بر مبنای چند مرکزی استوار است.

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه سیاست‌های کنونی محیط‌زیست و منابع طبیعی ایران دولت‌محور است، ادامه داد: دولت مرجعی است که امور حکمرانی منابع طبیعی و محیط‌زیست را از بحث تدوین سندها گرفته تا بحث اجرا، نظارت، کنترل، پایش و ارزیابی در اختیار گرفته است.

وی افزود: این رویکرد یک نگاه بخشی‌نگری است و اگر ما به دنبال تغییر رویکرد هستیم، باید سیاست منابع طبیعی و محیط‌زیست را در کشور اجتماعی کنیم که در این صورت جایگاه سایر ذی‌نفعان ازجمله جوامع محلی در قانون مشخص خواهد شد.

برنامه هفتم توسعه فرصت مناسب تغییر در شیوه حکمرانی آب

این استاد دانشگاه برنامه هفتم توسعه کشور را فرصت مناسبی برای ایجاد تغییر در شیوه حکمرانی منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور عنوان و خاطرنشان کرد: بسترهای فرهنگی و اجتماعی این تغییر در ایران وجود دارد؛ چراکه به‌عنوان‌مثال، ایران صادرکننده فرهنگ مدیریت جمعی آب در جهان است و بیش از پنج هزار سال پیش در ایران قنات ایجاد شده که اختراع دهقان ایرانی است.

قربانی با بیان اینکه اگر در برنامه توسعه هفتم، نگاه ما شیوه حکمرانی دولت‌محور باشد، بسیاری از مشکلات به قوت خود باقی خواهد ماند، گفت: لذا باید از تک‌صدایی دولت در امور منابع طبیعی و محیط‌زیست عبور کند و به سمت گفتمان مشارکتی در این حوزه حرکت کنیم ضمن آنکه استفاده از دانش نوین در کنار دانش بومی نیز باید موردتوجه قرار گیرد.

تلفیق دانش بومی و دانش نوین

وی ادامه داد: تلفیق دانش بومی و دانش نوین می‌تواند توانمندی‌ها در منابع طبیعی و محیط‌زیست را به‌گونه‌ای افزایش دهد که چالش‌ها را برطرف کند.

استاد دانشگاه تهران با اشاره به تجربه تاریخی تلخ اجرای قانون اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۲ و نادیده‌گرفتن دانش بومی در کشور، افزود: اجرای این قانون، چاه‌های عمیقی در کنار قنات‌ها حفر شد که ریشه بسیاری از رشته قنات‌های کشور را خشکاند و امروز به دلیل فشار برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی ناشی از حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق، شاهد فرونشست‌های زمین و خالی‌شدن بسیاری از روستاها از سکنه هستیم.

قربانی خاطرنشان کرد: باید منطبق با شرایط اکولوژیکی حاکم در منابع طبیعی و محیط‌زیست، قوانین خودمان را بازنگری کنیم که این بازنگری باید از دو طریق همکاری بین ذی‌نفعان مختلف منابع طبیعی و محیط‌زیست و یادگیری اجتماعی صورت گیرد.

وی ادامه داد: باید از خدمات اکوسیستمی نیز شناخت دقیق داشته باشیم؛ چراکه وقتی ارزش منابع طبیعی و محیط‌زیست مورد محاسبه قرار می‌گیرد، عموماً کارکردهای تولیدی این حوزه موردتوجه است درحالی‌که منابع طبیعی و محیط‌زیست خدمات اکوسیستمی متنوعی دارند و باید سایر ارزش‌های این منابع ازجمله ارزش‌های تنظیمی، تفرجگاهی، حفاظتی و گردشگری و کارکردهای فرهنگی در محاسبه‌ها لحاظ شود و بین خدمات مختلفی که این اکوسیستم‌های طبیعی ایجاد می‌کنند، توازن برقرار شود.

نیازمند برنامه چشم‌انداز راهبردی در منابع طبیعی و محیط‌زیست هستیم

به گفته استاد دانشگاه تهران، وقتی از کارکردهای تولیدی بیش از اندازه استفاده می‌شود، کارکردهای تنظیمی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد؛ بنابراین باید مزیت‌های هر منطقه در کشور شناسایی و بین خدمات اکوسیستم‌ها توازن ایجاد شود و مبتنی بر این مزیت‌ها، برنامه‌ریزی و نظام بودجه‌ریزی تنظیم شود.

قربانی همچنین از تاب‌آوری به‌عنوان یکی از اصول علم پایداری منابع طبیعی و محیط‌زیست نام برد و گفت: در محتوای این علم، چشم‌انداز و آینده‌نگری مطرح می‌شود و ما باید برنامه چشم‌انداز راهبردی در منابع طبیعی و محیط‌زیست داشته باشیم که بر اساس آن، قوانین و سیاست‌های خود را در مواجهه با بحران‌های طبیعی ازجمله کم‌آبی، سیلاب، گرد و غبارها تاب‌آور کنیم و این تاب‌آوری هم باید از لحاظ اجتماعی و هم از نظر اقتصادی و اکولوژی منطقه ایجاد شود.

اقتصاد نفت و انرژی ۰ نفر محمد بهرامی برچسب‌ها هلند صرفه جویی در مصرف آب دولت دانشگاه تهران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: هلند صرفه جویی در مصرف آب دولت دانشگاه تهران هلند صرفه جویی در مصرف آب دولت دانشگاه تهران حکمرانی منابع طبیعی و محیط زیست منابع طبیعی و محیط زیست منابع طبیعی و محیط زیست استاد دانشگاه تهران مدیریت منابع طبیعی شیوه حکمرانی محیط زیست نشان می دهد جوامع محلی دانش بومی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۹۲۱۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

باید از برگزاری تورهایی که مسئولیتی در قبال حفاظت از طبیعت ندارند، جلوگیری شود

ایسنا/خراسان رضوی یک فعال محیط زیست گفت: باید از برگزاری تورهای متفرقه و بی‌شماری که فقط با هدف کسب درآمد فعالیت کرده و هیچ مسئولیتی در قبال حفاظت از طبیعت و محیط زیست نمی‌پذیرند، جلوگیری شود.

اسماعیل باقریان در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص تورهای طبیعت‌گردی و تاثیر آن‌ها بر محیط زیست اظهار کرد: طبیعت‌گردی که امروزه در فرهنگ عامه به هرگونه سفر به مناطق طبیعی با انگیزه‌های گوناگون به ویژه گلگشت و تفریح گفته می‌شود با اکوتوریسم یا طبیعت‌گردی اصولی تفاوت دارد.

وی افزود: اکوتوریسم سفری مسئولانه به عرصه‌های طبیعی است که اهدافی همچون حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست، آموزش و ارتقای سطح زندگی جوامع بومی را در برمی‌گیرد، به گونه‌ای که اکوتوریست‌ها (طبیعت‌گردان مسئولیت‌پذیر) ضمن لذت بردن و بهره‌مندی از مواهب طبیعت، حفاظت از طبیعت را در اولویت قرار می‌دهند، اثرات منفی بسیار کمی در محیط به جا می‌گذارند و شرایطی را نیز برای اشتغال و بهره‌مندی اقتصادی جوامع بومی فراهم می‌کنند.

باقریان با بیان اینکه در طبیعت‌گردی اصولی باید ظرفیت بُرد مناطق در نظر گرفته شود که متاسفانه در ایران به ندرت مورد توجه قرار می‌گیرد، عنوان کرد: ظرفیت بُرد یک منطقه طبیعی، به سطح استفاد مجاز از آن منطقه برای بازدید طبیعت‌گردان گفته می‌شود، به گونه‌ای که با کمترین تاثیر منفی روی منابع بیشترین رضایت را برای طبیعت‌گردان داشته باشد. ظرفیت بُرد بیانگر میزان محدودیت‌های طبیعی، اجتماعی و مدیریتی برای بازدید از یک منطقه است.

این فعال محیط زیست ادامه داد: بی‌توجهی به رعایت ظرفیت بُرد و حضور انبوه و پرتعداد مردم در مناطق بکر طبیعی که اغلب بدون مدیریت و نظارت درست توسط نهادهای دولتی مسئول انجام می‌شود، از یک سو به منابع طبیعی شامل خاک، پوشش گیاهی و... آسیب می‌زند، موجب آلودگی بیش از حد و غیر قابل پالایش در محیط می‌شود و زندگی حیات وحش آن مناطق را با اختلال مواجه می‌کند و از سوی دیگر باعث عدم بهره‌مندی درست و رضایت خود طبیعت‌گردان می‌شود.

وی با اشاره به پدیده زیانبار و رو به گسترش آفرود یا بیراهه‌نوردی در طبیعت تصریح کرد: این پدیده اغلب با هجوم پرتعداد خودروهای دو دیفرانسیل و موتورهای کراس به مناطق بکر و آسیب‌پذیر طبیعت همراه است که علاوه بر آسیب رساندن به پوشش گیاهی عرصه‌های طبیعی موجب فرسایش یا فشردگی خاک شده و امکان رویش دوباره گیاهان در خاک را از بین می‌برد.

باقریان اضافه کرد: این پدیده همچنین زیستگاه جاندارانی را که به آن پوشش گیاهی (گون‌ها، بوته‌ها و...)  وابسته‌ هستند، نابود می‌کند. سروصدای ناشی از ورود گروه‌های آفرود و موتورهای کراس به طبیعت و زیستگاه‌های حیات وحش می‌تواند ضمن ایجاد هراس و وحشت برای پرندگان و جانوران مختلف، در فرایندهای حیاتی مانند جفت‌گیری، لانه‌سازی و زادآوری آن‌ها نیز اختلال ایجاد کند.

این فعال محیط زیست گفت: افرادی که زحمت سفر به طبیعت را به خود می‌دهند اما به جای لذت بردن از سکوت و آرامش طبیعت یا گوش سپردن به موسیقی دلنشین آب، وزش نسیم، صدای پرندگان و... به صدای اغلب گوشخراش باندها و اسپیکرها گوش می‌دهند، درک درستی از طبیعت‌گردی ندارند.

وی خاطرنشان کرد: پخش موسیقی با صدای بلند در طبیعت نه تنها موجب هراس و وحشت پرندگان و حیوانات و دور شدن آن‌ها از لانه و زیستگاهشان می‌شود، بلکه ظلمی در حق سایر گردشگرانی است که برای بهره‌مندی از آرامش طبیعت، رنج سفر را متحمل شده‌اند.

باقریان با بیان اینکه جایگزینی طبیعت‌گردی معمول و زیانبار فعلی با اکوتوریسم یا گردشگری اصولی نیاز به آگاهی، آموزش و مدیریت دارد، عنوان کرد: باید قوانین و مقرراتی در این زمینه وضع و اجرا شود که براساس آن‌ها گروه‌های طبیعت‌گردی از طریق موسسات مجاز گردشگری و با همراهی راهنمایان آموزش‌دیده و مسئول وارد مناطق حساس و آسیب‌پذیر طبیعت شوند و از برگزاری تورهای متفرقه و بی‌شماری که فقط با هدف کسب درآمد فعالیت کرده و هیچ مسئولیتی در قبال حفاظت از طبیعت و محیط زیست نمی‌پذیرند، جلوگیری شود.

این فعال محیط زیست بیان کرد: در حال حاضر امکان آموزش تورگردان‌ها و راهنمایان طبیعت‌گردی از طریق موسسات و آموزشگاه‌های مختلف دولتی و غیر دولتی وجود دارد اما این آموزش‌ها هنگامی گسترش یافته و نتیجه‌بخش خواهند بود که با نظارت و مدیریت دقیق و درست دولت در مناطق طبیعی همراه شوند و افراد ناآگاه و غیر مسئول امکان برگزاری تور در این مناطق را نداشته باشند.

انتهای پیام